منبع: کارگزاری آگاه | تاریخ درج: ۱۴ بهمن ۱۳۹۸
🔍 بورس کالا چیست؟
بورس کالا یک بازار سازمانیافته و قانونمند است که در آن کالاهای فیزیکی مانند فلزات، محصولات کشاورزی، فرآوردههای نفتی، پتروشیمی، انرژی و سایر مواد اولیه بهصورت شفاف و رقابتی خرید و فروش میشوند. این بازار نهتنها فضایی برای تجارت عمدهفروشی فراهم میکند، بلکه بهعنوان یک ابزار کلیدی در سیاستگذاری اقتصادی، نقش مهمی در کشف قیمت عادلانه، مدیریت ریسک و حمایت از تولید داخلی ایفا میکند.
در بورس کالا، قیمتها بر اساس عرضه و تقاضای واقعی تعیین میشوند و تمامی معاملات تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار انجام میگیرند. این ویژگیها، بورس کالا را به یک جایگزین هوشمند برای بازارهای سنتی تبدیل کرده است.
🎯 اهداف اصلی بورس کالا
بورس کالا با هدف رفع نواقص بازار سنتی و ایجاد یک ساختار مدرن و شفاف تأسیس شد. مهمترین اهداف آن عبارتند از:
- ✅ کشف قیمت واقعی و شفاف بر اساس عرضه و تقاضا
- ✅ جلوگیری از دلالی و انحصار در بازارهای کالا
- ✅ کاهش ریسک نوسانات قیمت برای تولیدکنندگان و مصرفکنندگان
- ✅ افزایش نقدشوندگی و تسهیل دسترسی به بازارهای گسترده
- ✅ تولید آمار و اطلاعات دقیق برای تصمیمگیریهای اقتصادی
📦 چه کالاهایی در بورس کالا معامله میشوند؟
کالاهای معاملهشده در بورس کالا به چند دسته اصلی تقسیم میشوند:
| دستهبندی | نمونههای کالا |
|---|---|
| فلزات | طلا، نقره، مس، آلومینیوم، فولاد، میلگرد |
| محصولات کشاورزی | گندم، جو، ذرت، زعفران، پسته، جوجه یکروزه |
| فرآوردههای نفتی و پتروشیمی | بنزین، گازوئیل، قیر، پلیاتیلن، پلیپروپیلن |
| محصولات صنعتی و معدنی | سیمان، سنگ آهن، کاغذ، چوب |
| انرژی | گاز طبیعی، برق (در برخی بازارهای جهانی) |
این تنوع، امکان مشارکت گستردهای را برای تولیدکنندگان، صنایع و سرمایهگذاران فراهم میکند.
📅 ساعات معاملات در بورس کالای ایران
زمانهای معاملات بسته به نوع تالار متفاوت است. جدول زیر، ساعات رسمی فعالیت بازارهای بورس کالا را نشان میدهد:
| نام تالار / بازار | روزهای کاری | ساعات معاملات |
|---|---|---|
| بازار قراردادهای مشتقه (آتی و اختیار معامله) | شنبه تا چهارشنبه | ۱۰:۰۰ – ۱۷:۰۰ |
| پنجشنبه | ۱۰:۰۰ – ۱۶:۰۰ | |
| گواهی سپرده کالایی (محصولات کشاورزی) | شنبه تا چهارشنبه | ۰۸:۳۰ – ۱۵:۳۰ |
| سکه تمام بهار آزادی (تحویل یکروزه) | شنبه تا چهارشنبه | ۱۲:۳۰ – ۱۵:۳۰ |
| تالار پتروشیمی | شنبه تا چهارشنبه | ۱۳:۳۰ |
| تالار محصولات کشاورزی | شنبه تا چهارشنبه | ۱۳:۰۰ |
| تالار فرآوردههای نفتی | شنبه تا چهارشنبه | ۱۲:۰۰ |
| تالار صنعتی و معدنی | شنبه تا چهارشنبه | ۱۱:۰۰ |
| تالار بورس طلا | شنبه تا چهارشنبه | ۱۲:۳۰ |
💡 نکته: تمامی معاملات از شنبه تا چهارشنبه انجام میشوند و پنجشنبه فقط برای برخی بازارها (مانند مشتقات) فعال است.
📊 انواع قراردادها در بورس کالا
در بورس کالای ایران، معاملات از طریق پنج نوع قرارداد اصلی انجام میشود:
-
قرارداد نقدی (Spot)
- تحویل کالا ظرف ۳ روز کاری
- پرداخت کامل وجه در زمان معامله
-
قرارداد سلف (Forward)
- پرداخت وجه در زمان معامله
- تحویل کالا در تاریخ آیندهای که در قرارداد تعیین شده
-
قرارداد نسیه (Credit)
- تحویل کالا پس از ۳ روز
- پرداخت وجه بهصورت اجارهای و زمانبندیشده
-
قرارداد آتی (Futures)
- هم پرداخت و هم تحویل در آینده
- ابزاری برای پوشش ریسک نوسانات قیمت
-
قرارداد اختیار معامله (Option)
- خریدار حق انتخاب خرید یا فروش را دارد
- شامل دو نوع: اختیار خرید (Call) و اختیار فروش (Put)
🏢 بازارهای مختلف در بورس کالا
بورس کالا از چهار بازار اصلی تشکیل شده است:
1. بازار فیزیکی
بیشترین حجم معاملات در این بخش انجام میشود. شامل محصولات پتروشیمی، فلزات، کشاورزی و نفتی است.
2. بازار فرعی
مشابه بازار فیزیکی، اما با شرایط پذیرش سهلتر برای کالاهایی که استانداردهای کامل ندارند.
3. بازار مشتقه
با استفاده از قراردادهای آتی و اختیار معامله، امکان سرمایهگذاری بدون تحویل فیزیکی کالا را فراهم میکند.
4. بازار مالی
ابزارهای مالی مانند:
- سلف موازی استاندارد (برای تأمین مالی صنایع)
- گواهی سپرده کالایی (قبض انبار)
- صندوقهای سرمایهگذاری کالایی (مثل صندوق طلا و زعفران)
🌟 مثال: صندوق «مثقال» یک صندوق سرمایهگذاری بر پایه طلا است که با خرید واحدهای آن، میتوانید بدون نگرانی از نگهداری فیزیکی طلا، روی آن سرمایهگذاری کنید.
👥 چه کسانی از بورس کالا استفاده میکنند؟
- تولیدکنندگان (مثل کارخانهها و کشاورزان) برای فروش محصولات
- صنایع پاییندستی (مثل خودروسازی یا غذایی) برای خرید مواد اولیه
- سرمایهگذاران خرد و نهادی برای کسب سود از نوسانات قیمت
- دولت و سازمانهای نظارتی برای تنظیم بازار و کنترل تورم
- کارگزاران و واسطهها برای تسهیل معاملات
📝 چگونه در بورس کالا ثبتنام کنیم؟
مراحل ورود به بورس کالا از طریق کارگزاری آگاه به شرح زیر است:
- ثبتنام در سامانه سجام
- مراجعه به سایت agah.ebgo.ir
- تکمیل فرم و بارگذاری مدارک (شناسنامه، کارت ملی و…)
- افتتاح حساب وکالتی و لینک آن به حساب معاملاتی
- دریافت کد معاملاتی از طریق پیامک
پس از دریافت کد، میتوانید در ساعات معاملاتی وارد سامانه شوید و معامله کنید.
⚠️ نکات مهم قبل از معامله
- برخی کالاها حداقل حجم معامله دارند.
- برای خرید برخی محصولات (مثل پتروشیمی)، نیاز به ثبتنام در سامانه بهینیاب وزارت صمت دارید.
- برخی کالاها نیاز به گواهی استاندارد یا پروانه بهرهبرداری دارند.
- مهلت تسویه وجه: حداکثر تا ساعت ۱۵ روز سوم کاری پس از معامله.
- در صورت عدم تسویه، جریمه فسخ قرارداد (معمولاً چند درصد از ارزش معامله) اعمال میشود.
بورس کالا تنها یک بازار خرید و فروش نیست؛ بلکه یک سیستم هوشمند اقتصادی است که با ایجاد شفافیت، کاهش ریسک و تسهیل تجارت، به رشد پایدار تولید داخلی کمک میکند. این بازار با ارائه ابزارهای مالی نوین، فرصتهای سرمایهگذاری امنتری را برای عموم مردم فراهم کرده و در عین حال، از واسطهگریهای غیرضروری جلوگیری میکند.با توسعه زیرساختهای قانونی و فنی، بورس کالا میتواند به یکی از ستونهای اصلی اقتصاد مقاومتی ایران تبدیل شود و نقشی کلیدی در ثبات قیمتها و افزایش رقابتپذیری صنایع داخلی ایفا کند.
