PHP چیست؟
- PHP یک زبان اسکریپت‌نویسی متن‌باز و همه‌منظوره است که به‌طور گسترده برای توسعه وب‌سایت‌ها استفاده می‌شود. این زبان در سال 1994 توسط «راسماس لِردورف» توسعه داده شد. PHP یک واژه مخفف بازگشتی برای “PHP: Hypertext Preprocessor” (پیش‌پردازشگر ابرمتن) است.
- PHP محبوب‌ترین زبان برنامه‌نویسی سمت سرور در جهان است. آخرین نسخه آن PHP 8.4.3 است که در تاریخ 16 ژانویه 2025 منتشر شده است.
- PHP یک زبان اسکریپت‌نویسی سمت سرور است که در HTML جاسازی می‌شود. این زبان چندسکویی (Cross-platform) است، به این معنا که روی تمام سیستم‌عامل‌های اصلی اجرا می‌شود و با بیشتر برنامه‌های وب‌سرور مانند Apache، IIS، lighttpd و nginx سازگار است.
تعداد زیادی کلاس‌ها و کتابخانه‌های قابل استفاده مجدد در PEAR و Composer موجود هستند. PEAR (مخزن افزونه‌ها و برنامه‌های PHP) یک سیستم توزیع برای کتابخانه‌ها یا کلاس‌های قابل استفاده مجدد در PHP است. Composer یک ابزار مدیریت وابستگی‌ها در PHP است.
چرا PHP را یاد بگیریم؟
PHP یکی از زبان‌های محبوب برای ساخت وب‌سایت‌ها و برنامه‌های وب تعاملی است. اسکریپت‌های PHP به‌راحتی می‌توانند در HTML قرار بگیرند. با استفاده از PHP می‌توانید موارد زیر را بسازید:
- صفحات وب و برنامه‌های مبتنی بر وب
- سیستم‌های مدیریت محتوا
- برنامه‌های تجارت الکترونیکی و…
تعداد زیادی از فریم‌ورک‌های مبتنی بر PHP توسعه یافته‌اند تا فرایند ساخت برنامه‌های وب را سریع‌تر کنند. نمونه‌هایی از این فریم‌ورک‌ها عبارتند از: WordPress، Laravel، Symfony و…
ویژگی‌های PHP
در زیر ویژگی‌های اصلی PHP آورده شده است که آن را به انتخابی عالی برای توسعه وب تبدیل می‌کنند:
- یادگیری آسان
- متن‌باز و رایگان
- سازگاری با سیستم‌عامل‌های مختلف
- اسکریپت‌نویسی سمت سرور
- قابلیت جاسازی در HTML
- اتصال به پایگاه داده
- پشتیبانی از برنامه‌نویسی شی‌گرا و رویه‌ای
- کتابخانه استاندارد گسترده
- پشتیبانی از پروتکل‌های مختلف
- پشتیبانی از فریم‌ورک‌ها
مزایای استفاده از PHP
یادگیری PHP برای دانشجویان و متخصصان حوزه نرم‌افزار، به‌ویژه کسانی که در زمینه توسعه وب فعالیت می‌کنند، ضروری است.
برخی از مهم‌ترین مزایای PHP عبارتند از:
- PHP یک زبان چندپارادایمی است که از برنامه‌نویسی دستوری، تابعی، شی‌گرا و رویه‌ای پشتیبانی می‌کند.
- PHP یک زبان اسکریپت‌نویسی سمت سرور است که در HTML جاسازی می‌شود. از آن برای مدیریت محتوای پویا، پایگاه داده‌ها، ردیابی نشست‌ها (Sessions) و حتی ساخت فروشگاه‌های اینترنتی کامل استفاده می‌شود.
- PHP با پایگاه‌داده‌های محبوب زیادی از جمله MySQL، PostgreSQL، Oracle، Sybase، Informix و Microsoft SQL Server سازگار است.
- اجرای PHP به‌ویژه زمانی که به‌عنوان یک ماژول Apache روی سیستم‌های یونیکس نصب شده باشد، بسیار سریع است. پایگاه‌داده MySQL هم پس از راه‌اندازی، حتی پیچیده‌ترین کوئری‌ها را با سرعت فوق‌العاده اجرا می‌کند.
- PHP از پروتکل‌های مختلفی مانند POP3، IMAP و LDAP پشتیبانی می‌کند. همچنین از معماری‌های توزیع‌شده شی‌گرا (مانند COM و CORBA) نیز پشتیبانی می‌کند که توسعه چندلایه (n-tier) را ممکن می‌سازد.
- PHP بخشنده است: این زبان تلاش می‌کند تا حد ممکن نسبت به اشتباهات انعطاف‌پذیر باشد.
- نحوی (Syntax) شبیه به زبان C دارد که برای بسیاری از برنامه‌نویسان آشناست.
پنج ویژگی مهم که باعث کاربردی بودن PHP می‌شوند عبارتند از: سادگی، کارایی، امنیت، انعطاف‌پذیری و آشنایی.
فریم‌ورک‌های محبوب PHP
در اینجا برخی از فریم‌ورک‌های محبوب PHP معرفی شده‌اند:
- Laravel: برای ساخت برنامه‌های بزرگ و ایمن کاربرد دارد.
- CodeIgniter: فریم‌ورک بسیار سریع و سبک. مناسب برای پروژه‌های کوچک.
- Symfony: مناسب برای برنامه‌های بزرگ و پیچیده.
- CakePHP: مناسب برای ساخت وب‌سایت‌های سریع و ایمن.
- FuelPHP: فریم‌ورکی امن و انعطاف‌پذیر برای توسعه وب.
- YII: بهترین گزینه برای ساخت برنامه‌های مدرن وب.
- Phalcon: یک فریم‌ورک فول‌استک (Full-Stack) برای PHP.
- Pixie: فریم‌ورک فول‌استک PHP که از معماری HMVC پیروی می‌کند.
- Slim: میکروفریم‌ورکی سبک برای ساخت API و سرویس‌های RESTful.
Hello World با استفاده از PHP
برای اینکه کمی با PHP هیجان‌زده شوید، در ادامه یک برنامه‌ی ساده‌ی Hello World به زبان PHP آورده شده است. می‌توانید آن را با دکمه‌ی “ویرایش و اجرا” امتحان کنید.
<?php
echo "Hello, World!";
?>
<?php echo "Hello, World!"; ?>
مفسر آنلاین PHP
آموزش PHP ما شامل مثال‌های متنوعی برای توضیح مفاهیم مختلف است. ما یک مفسر (Compiler) آنلاین فراهم کرده‌ایم که می‌توانید در آن، برنامه‌های خود را مستقیماً در مرورگر بنویسید، ذخیره کنید، اجرا نمایید و حتی به اشتراک بگذارید؛ بدون نیاز به نصب هیچ محیط توسعه‌ای. برای تمرین PHP اینجا را امتحان کنید: مفسر آنلاین PHP
مخاطبان
این آموزش PHP برای برنامه‌نویسانی طراحی شده است که کاملاً با مفاهیم PHP ناآشنا هستند اما درک ابتدایی از برنامه‌نویسی کامپیوتری دارند.
پیش‌نیازها
پیش از شروع این آموزش، تنها چیزی که نیاز دارید، آشنایی پایه با برنامه‌نویسی کامپیوتری است. البته داشتن دانش در HTML، CSS، JavaScript و پایگاه‌داده‌ها نیز یک امتیاز محسوب می‌شود.
دانلود PHP
شما می‌توانید آخرین نسخه PHP را از وب‌سایت رسمی آن دانلود کنید. در اینجا لینکی برای باز کردن صفحه دانلود PHP آمده است: دانلود و نصب PHP
سؤالات پرتکرار درباره PHP
آیا برای یادگیری PHP نیاز به تجربه قبلی در برنامه‌نویسی دارم؟
PHP زبان برنامه‌نویسی نسبتاً ساده‌ای است که حتی برای مبتدیانی که تجربه‌ی کمی در برنامه‌نویسی دارند یا اصلاً ندارند، قابل یادگیری است. برای یادگیری PHP، تنها کافی است درک پایه‌ای از مفاهیم برنامه‌نویسی کامپیوتری، اینترنت، پایگاه‌داده و HTML داشته باشید. البته، آشنایی قبلی با هر زبان برنامه‌نویسی دیگر می‌تواند یک مزیت اضافی محسوب شود.
پس از یادگیری اصول اولیه PHP، می‌توانید در یکی از فریم‌ورک‌های وب PHP که برای توسعه‌ی اپلیکیشن‌ها مناسب هستند، مانند WordPress یا Laravel مهارت پیدا کنید.
آیا PHP رایگان است؟ 
بله، PHP کاملاً رایگان و متن‌باز (Open-Source) است. شما می‌توانید بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای از PHP استفاده کنید، برنامه‌های خود را با آن توسعه دهید و حتی به صورت تجاری یا شخصی توزیع کنید.
مجوز PHP PHP تحت یک مجوز متن‌باز منتشر شده است که اجازه می‌دهد:
کد PHP را در قالب منبع (Source Code) یا باینری (Binary) توزیع کنید.- از زبان PHP و کتابخانه‌ها و فریم‌ورک‌های متعدد آن، برای اهداف شخصی یا تجاری بهره ببرید.
کاربردهای PHP چیست؟ 
PHP یک زبان اسکریپت‌نویسی سمت سرور است که به‌طور ویژه برای ساخت برنامه‌های وب داینامیک (پویا) بهینه‌سازی شده است.
برنامه‌هایی که با PHP قابل توسعه هستند عبارتند از:
سیستم‌های مدیریت محتوا (CMS) مانند WordPress
اپلیکیشن‌های وبلاگ‌نویسی
فروشگاه‌های اینترنتی و اپلیکیشن‌های تجارت الکترونیک
رابط‌های برنامه‌نویسی کاربردی (REST APIs)
شبکه‌های اجتماعی و نرم‌افزارهای ارتباطی
سیستم‌های مدیریت ارتباط با مشتری (CRM)
فریم‌ورک‌های محبوب PHP بسته به نوع پروژه قابل استفاده هستند:
- WordPress برای ساخت وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌ها
- Laravel برای فروشگاه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و سیستم‌های پیچیده
- Symfony، CodeIgniter، Yii و دیگر فریم‌ورک‌ها برای کاربردهای خاص دیگر
چگونه PHP را نصب کنیم؟ 
برای اجرای برنامه‌های PHP به سه عنصر اصلی نیاز دارید:
- وب‌سرور (مثل Apache)
سرور پایگاه‌داده (مثل MySQL یا MariaDB)- مفسر PHP
بهترین و ساده‌ترین راه برای نصب این سه بخش، استفاده از بسته‌های آماده است:
جمع‌بندی: PHP رایگان، منعطف، و قدرتمند است؛ هم برای توسعه‌دهندگان مبتدی و هم حرفه‌ای. شما می‌توانید با ابزارهایی مانند XAMPP به‌سادگی برنامه‌های PHP را توسعه و اجرا کنید و از آن در انواع پروژه‌ها بهره ببرید.
چه ابزارها و فناوری‌هایی با PHP به خوبی کار می‌کنند؟ 
PHP یک زبان اسکریپت‌نویسی سمت سرور است که برای ساخت برنامه‌های وب داینامیک بهینه‌سازی شده است. یک یا چند بلوک از کد PHP می‌تواند درون کد HTML قرار بگیرد. PHP به‌صورت بی‌نقص با HTML و JavaScript کار می‌کند تا وظایف مربوط به سمت کاربر (Frontend) را مدیریت کند.
اگرچه می‌توان از هر پایگاه‌داده‌ای با PHP استفاده کرد، اما پایگاه‌داده MySQL بیشترین استفاده را به عنوان بک‌اند اپلیکیشن‌های وب در کنار PHP دارد. توسعه‌دهندگان PHP همچنین از فناوری‌هایی مانند CSS، Ajax، Bootstrap و… برای توسعه اپلیکیشن‌های وب استفاده می‌کنند.
آیا PHP می‌تواند هم در فرانت‌اند و هم در بک‌اند استفاده شود؟ 
فرانت‌اند (سمت کاربر) در یک برنامه وب معمولی به جنبه‌های طراحی مربوط می‌شود. فناوری‌هایی مانند HTML، JavaScript و CSS ابزارهای اصلی فرانت‌اند هستند.
در مقابل، PHP یک زبان برنامه‌نویسی سمت سرور است. PHP برای موارد زیر استفاده می‌شود:
- نوشتن الگوریتم‌های پردازشی
- ارتباط با پایگاه‌داده
- مدیریت جنبه‌های امنیتی برنامه
بنابراین می‌توان گفت که PHP در درجه اول برای توسعه بک‌اند استفاده می‌شود.
آیا در PHP نگرانی‌های امنیتی وجود دارد؟ 
PHP مانند هر فناوری سمت سرور دیگر، ممکن است در معرض تهدیدات امنیتی مانند:
تزریق SQL (SQL Injection)- حملات بین سایتی (Cross-Site Scripting – XSS)
- جعل درخواست بین سایتی (Cross-Site Request Forgery – CSRF) قرار بگیرد.
به همین دلیل، به‌عنوان یک توسعه‌دهنده PHP، مهم است که تمامی تدابیر امنیتی لازم را در کدنویسی رعایت کنید.
آخرین ویژگی‌ها و به‌روزرسانی‌های PHP چیست؟ 
زبان PHP به‌طور مداوم در حال تکامل است. در آخرین نسخه یعنی PHP 8، ویژگی‌های جدید زیادی ارائه شده‌اند.
-
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها، کامپایلر JIT (Just in Time) است که به‌طور چشمگیری بازدهی و کارایی PHP را افزایش داده است.
-
ویژگی OPcache نیز با ذخیره‌سازی کد بایت پیش‌کامپایل‌شده‌ی اسکریپت‌ها در حافظه اشتراکی، عملکرد PHP را بهبود می‌بخشد.
-
PHP 8 همچنین امکانات جدیدی مانند پارامترهای نام‌گذاری‌شده در توابع (Named Arguments)، نوع‌های ترکیبی (Union Types) و موارد بیشتر دیگری را معرفی کرده است.
چقدر طول می‌کشد تا PHP را به‌طور کامل یاد بگیرم؟ 
مدت زمانی که برای یادگیری PHP لازم است، از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
- برای یادگیری مبانی PHP حدود ۱ تا ۲ ماه زمان نیاز است.
- برای رسیدن به سطح متوسط، تسلط بر مفاهیم شی‌گرایی (OOP)، آشنایی با فریم‌ورک‌های PHP و انجام پروژه‌های پیچیده‌تر، حدود ۲ تا ۳ ماه دیگر زمان نیاز خواهد بود.
یادگیری PHP یک فرآیند مداوم است؛ شما به مرور زمان می‌توانید مهارت خود را در زمینه‌های امنیت، بهینه‌سازی عملکرد، و آشنایی با ترندهای جدید PHP افزایش دهید.
