در سالهای اخیر، موضوع یارانهها و حذف یارانه پردرآمدها یکی از بحثهای مهم اقتصادی و اجتماعی در ایران بوده است. طبق قانون بودجه سال ۱۴۰۴، سه دهک بالای درآمدی باید از فهرست یارانهبگیران حذف شوند تا منابع حاصل، صرف تقویت دهکهای پایین درآمدی و افزایش توان خرید مردم شود.با این حال، طی شش ماه نخست سال جاری، اجرای این بند قانونی با تأخیر مواجه شد و تنها بخشی از یارانه پردرآمدها حذف شده است. این موضوع باعث شده فرصت صرفهجویی میلیاردی منابع از دست برود. در این مقاله، به جزئیات این موضوع، میزان صرفهجویی بالقوه و تاثیر آن بر طرحهای حمایتی مانند کالابرگ میپردازیم.
📰 وضعیت حذف یارانه پردرآمدها در نیمه اول سال ۱۴۰۴
طبق گزارشهای رسمی، طی ماههای مرداد و شهریور حدود ۶ میلیون نفر از فهرست یارانهبگیران حذف شدند. با این حال، اگر اجرای تکلیف قانونی از ابتدای سال شروع میشد، میزان منابع صرفهجویی شده بسیار بیشتر بود.
هادی قوامی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس و معاون اسبق وزارت اقتصاد، در گفتوگو با خبرگزاری تسنیم اعلام کرد:
«آغاز اجرای حکم قانون بودجه ۱۴۰۴ مبنی بر حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی با فشار کمیسیون برنامه و بودجه مجلس انجام شد.»
وی افزود که حدود سه هفته پیش، وزیر کار به مجلس فراخوانده شد تا توضیح دهد چرا این بند قانونی اجرا نشده است. طبق قانون، سه دهک پردرآمد باید از فهرست یارانهبگیران حذف شوند و در مقابل، دهکهای پایینتر تقویت شوند.
💰 میزان صرفهجویی بالقوه
اگر اجرای قانون از ابتدای سال ۱۴۰۴ آغاز میشد، ماهانه حدود ۵ هزار میلیارد تومان صرفهجویی حاصل میشد. این منابع میتوانست به دهکهای پایین درآمدی اختصاص یابد و قدرت خرید آنها را افزایش دهد.
جدول زیر مقایسهای از وضعیت فعلی و صرفهجویی بالقوه ارائه میدهد:
| مورد | وضعیت فعلی | صرفهجویی بالقوه از ابتدای سال |
|---|---|---|
| تعداد حذفشدگان | ۶ میلیون نفر | ۱۸ میلیون نفر |
| میزان صرفهجویی ماهانه | – | ۵ هزار میلیارد تومان |
| میزان صرفهجویی ۶ ماهه | – | ۳۰ تا ۳۵ هزار میلیارد تومان |
| امکان تأمین یک مرحله کالابرگ | – | ✅ امکانپذیر |
🛒 فرصتهای از دست رفته در طرح کالابرگ
یکی از اهداف حذف یارانه پردرآمدها، تأمین منابع حداقل یک مرحله کالابرگ برای دهکهای پایین بود. طبق برآوردها، در هر مرحله از تخصیص کالابرگ به دهکهای اول تا هفتم، حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان منابع نیاز است.
با توجه به صرفهجویی بالقوه ۳۰ تا ۳۵ هزار میلیارد تومانی، میشد از ابتدای سال حداقل یک مرحله کالابرگ را برای دهکهای پایین تامین کرد. این امر میتوانست قدرت خرید خانوارهای کمدرآمد را تقویت کند و فشار اقتصادی بر آنها را کاهش دهد.
👥 تعداد یارانهبگیران حذفشده و باقیمانده
طبق اعلام رئیس سازمان هدفمندسازی یارانهها، ۱۸ میلیون نفر دیگر باید از فهرست یارانهبگیران حذف شوند. در دو ماه گذشته ۶ میلیون نفر حذف شدهاند، بنابراین ۱۲ میلیون نفر دیگر هنوز در انتظار حذف هستند.
اگر روند حذف به همین شکل ادامه یابد، انتظار میرود تا پایان سال ۱۴۰۴ تکلیف قانونی بودجه اجرایی شود.
جدول زیر وضعیت حذف یارانهها را نمایش میدهد:
| دستهبندی | تعداد نفرات |
|---|---|
| کل افراد مشمول حذف | ۱۸ میلیون نفر |
| افراد حذفشده طی مرداد و شهریور | ۶ میلیون نفر |
| افراد باقیمانده | ۱۲ میلیون نفر |
⚖️ اهمیت اجرای دقیق قانون بودجه
اجرای دقیق قانون بودجه و حذف یارانه پردرآمدها چند مزیت کلیدی دارد:
- صرفهجویی منابع ملی: حدود ۳۰ تا ۳۵ هزار میلیارد تومان طی شش ماه اول سال.
- تقویت دهکهای پایین درآمدی: افزایش توان خرید و کاهش فشار اقتصادی.
- امکان اجرای طرح کالابرگ: تأمین منابع لازم برای حداقل یک مرحله از کالابرگ.
- تعدیل اقتصادی: کاهش فشار بر بودجه و جلوگیری از اتلاف منابع عمومی.
هادی قوامی در این باره اظهار کرد:
«اگر از ابتدای سال قانون اجرا میشد، منابع حاصل از حذف سه دهک پردرآمد به راحتی میتوانست برای حمایت از دهکهای پایین اختصاص یابد.»
💡 چالشهای اجرایی
با وجود مزایای مشخص، عدم تمایل وزارت کار به اجرای تکلیف قانونی، یکی از اصلیترین موانع است. دلایل احتمالی شامل:
- کمبود اطلاعات دقیق درآمدی برای شناسایی پردرآمدها.
- ملاحظات سیاسی و اجتماعی در حذف یارانه.
- تأخیر در هماهنگی با سایر دستگاههای دولتی.
این تأخیر باعث شده تا بخشی از فرصتهای صرفهجویی و حمایت از دهکهای پایین از دست برود.
📈 تاثیر حذف یارانه پردرآمدها بر اقتصاد
اجرای موفق حذف یارانه پردرآمدها میتواند اثر مثبت چندجانبه داشته باشد:
- افزایش نقدینگی در دهکهای پایین و تحریک مصرف داخلی.
- کاهش بار بودجهای دولت و بهبود تعادل مالی.
- ایجاد امکان اجرای برنامههای حمایتی بدون استقراض یا فشار به منابع عمومی.
با بررسی عملکرد حذف یارانه پردرآمدها در شش ماه نخست سال ۱۴۰۴ مشخص شد که:
- تنها ۶ میلیون نفر حذف شدهاند، در حالی که ۱۲ میلیون نفر دیگر باقی ماندهاند.
- فرصت صرفهجویی ۳۰ تا ۳۵ هزار میلیارد تومانی به دلیل تأخیر در اجرا از دست رفته است.
- اجرای بهموقع قانون میتوانست حداقل یک مرحله کالابرگ را برای دهکهای پایین تأمین کند.
بنابراین، تسریع در اجرای قانون بودجه و حذف باقیمانده یارانه پردرآمدها، میتواند نقش موثری در تقویت دهکهای پایین، کاهش فشار اقتصادی و صرفهجویی منابع عمومی داشته باشد.
منبع :خبرگزاری تسنیم – 03/07/1404
